Nakyllar barada

Ata-babalarymyz türkmen ruhuna täsir edýän parasatly pikirleri gursaklarynda eşrepi deýin saklap, nesilden-nesle geçiripdirler. Her kim öz bilýänini ogullaryna, agtyklaryna gürrüň beripdir. Şeýdip, ata-baba pähim-parasatlary biziň günlerimize gelip ýetipdir. Biz türkmen halkynyň mirasdüşerleri hökmünde ata-babalarymyzyň taryhyň gatlarynda galan medeni, edebi gymmatlyklaryny tapmalydyrys, täzeden jana getirmelidiris. Bu ata-babalarymyzyň öňünde biziň ogulluk borjumyzdyr. Söz – beýik Allahyň ynsana eçilen iň keramatly peşgeşidir. Söz – ynsanyň miwesi, ýöne ol miwe adama Alla tarapyn berilýändir. Mukaddes, keramatly kitaplaryň döremegi bilen adamzadyň gara güýje(şeýtana) sežde edýän zamanasy tamamlanyp, Söze-Paýhasa(Alla) sarpa goýýan zamanasy başlandy. Bular adamzadyň taryhyndaky iki sany äpet eýýamdyr.


Ogully ýigit ölmändir, ogulsyz ýigit dogmandyr.
Ogulsyz ojakda ot ýanmaz.
Ogulsyza döwlet ýok, aýalsyza – eşret.
Ogurluk soňy – horluk.
Ogurlyk bolsa-da, aýap iý.
Ogurlyk eden uýalmaz, üstüne gelen uýalar.
Ojak başy ogulsyz, saçak başy gelinsiz.
Ojak içinden tutaşar.
Okadym diýme, bildim diý.
Okamak – iňňe bilen guýy gazmak.
Okaman molla bolan, çokman garga bolan.
Okan namazy ürküzen gurbagasyna degmez.
Okaýan il ozar, okamaýan il tozar.
Okuwa garrama ýok.
Ol eşekde ýüküm ýok, ýykylsa, habarym ýok.
Ol öýüň yşygy bu öýe düşmez.
On bolsa-da, hersiniň orny başga.
On iki ymama ýalbarandan, bir Alla ýalbar.
Oňmasaň – öýlen.
Oňmazyň iti ogry gidenden soň üýrer.
Oňşuk – bir, oňalga – iki.
Ony goltugyna alan otuzy aýasynda tutar.
Oraçalynyň işigi-de özüniňki, töri-de.
Oragy orlup, hoşasy galan.
Orakdan soň – hoşa.
Oranyň saman bolsa, harmanyňdan petir çykmaz.
Orta ýaşda aýalyň ölmesin, ara ýolda malyň galmasyn.
Osal bolsaň asarlar, ýuwaş bolsaň basarlar, Ortamiýana bolsaň, il agasy ýasarlar.
Oslagsyz zyňlan daş baş ýarar.
Ot agyzly, orak dişli.
Ot astynda bela galmaz.
Ot belasyndan, suw belasyndan.
Ot bilen suw dilsiz ýagy.
Ot bolmadyk ýerde, tüsse bolmaz.
Ot – dokluk, suw – semizlik.
Ot köýdürer, ýer doýdurar.
Ot odundan doýmaz, baý maldan.
Ot öz köküniň üstünde biter.
Ot sowurýan agzyň orak ýaly dili bardyr.
Ot tütünsiz bolmaz, ýigit – ýazyksyz.
Otda bişen, tüsseden gorkar.
Otda ýanmaz, suwda batmaz.
Otdan kül dogar, külden – ot.
Otsuz gazan gaýnamaz, enesiz oglan baýnamaz.
Otuň gaýgysy dagyň başynda, Iliň gaýgysy han-begiň başynda.
Oturan – gümra, gezen – derýa.
Oturan orun alar, ýörän – ýol.
Oturyp odun kesilmez.
Otuz iki dişden çykan otuz iki mähellä ýaýylar.
Otyrýeri kül üstünde, göwni Kap dagynda.
Owadan gelin toýy bezär, akylly gelin – öýi.
Owal oýla, soňra söýle.
Owaly bulut bolsa, soňy ýaz.
Owlak dogsa, oty bile, ogul dogsa ody bile.
Owuçlap içeniň suwsuzlygy gandyrmaz.
Oýnagyň o:t bolsa, bir ýeriňi ýakarsyň.
Oýnan utjakdyr, göreşen ýykjakdyr.
Oýnap aýtsaňam, oýlap aýt.
Oýnap ekseň, boýnap biter.
Oýnasa ogly ýeňer, çynyrgatsa – atasy.
Oýny götermeýän bilen oýun etme.
Oýun bilmeseň, oýunça öýkün.
Oýun bir, maza iki.
Oýun soňy – uruş, ýel soňy – ýagyş.
Oýunçy utulanyny bilse ýagşy.
Ozal birdi hiňňillik, iki boldy şiňňillik.
Ozal işe başlama, başladyňmy taşlama.
Ökünçsiz ölüm ýok.
Öküz öldi, ortakçylyk sowuldy.
Öküz öler, hamy galar, ýigit öler, namy galar.
Öküze bil gerek, atyza – çil.
Öküzi buýnuzyndan tutarlar, adamy – sözünden.
Öküziň iýmini iýip, tananyň ýatagynda ýatma.
Öküziň oýny ýaman, düýäniň – boýny.
Öl tezek, gury tezek, her kime geler gezek.
Öl-ä aýan, dir-ä güman.
Ölçemän don biçme, boýlaman suwdan geçme.
Ölegen malym öregen.
Ölen gaýdyp gelmez, aglamak bilen.
Ölen goýun gurtdan gorkmaz.
Ölen sygryň süýdi datly .
Ölen-ä ölüp janyny gutardy weli, waý galanyň halyna.
Öleni-hä öleni, gözüni garga çokmasy näme?
Öleniň yzynda ölüp bolmaz.
Öler ada – galar at.
Ölermeniň gözi ýaman, şerraýyň – sözi.
Öli arslandan diri syçan ýagşy.
Öli aýatdan doýmaz, diri – hezzetden.
Öli dagy çekilse-de, diri dagy çekilmez.
Öliniň wesýeti özi bilen gider.
Ölme eşegim, ýaz çykar, ýorunja dyzdan bolar.
Ölme-de, ýit diýenleri.
Ölmedige ömür köp.
Ölüm – Allanyň buýrugy.
Ölüm «Depede synçy goýdum, gapyda diňçi goýdum» diýenmiş.
Ölüm barlynyň malyny saçar, ýoklynyň aýbyny açar.
Ölümden başgasynyň alajy bolar.
Ölümden uýat ýaman.
Ölümden-de beter kişi minneti.
Ölüp ýeten öýkenim, darap ýeten dalagym.
Ölüsi bolan bir gün aglar, dälisi bolan – her gün.
Ölüşiňe görä gömüşim.
Ömrüňden iki gün galsa at al, bir gün galsa – aýal.
Ömür direlmez, göwün direler.
Ömür görki – bagt, ejir emi – wagt.
Ömür – öwreder, mähnet – baýadar.
Ömür uzar, görk tozar.
Ömürýoldaşyň malyna bakma, mährine bak.
Öň gelen – orun üçin, soň gelen – garyn üçin.
Öň uranyň dähsirisi artyk.
Öňi ýagty bolan, özgelere çakyşmaz.
Öňki araba nirden ýörese, soňku-da şondan ýörär.
Öňki göçüň azaşanyny yzyndaky biler, Ýoldaşynyň ýalňyşyny – ýanyndaky.
Öňüm gelenden, soňum gelsin.
Öňümde ajy goýduň, arkamda diňçi goýduň.
Örtener bolsaň, ölüňi agtar.
Örtülgi supranyň bir aýby bolar, açyk supranyň – müň aýby.
Örtüli bazar dostlugy bozar.
Ötegçiniň gepi öldürmezem, güldürmezem.
Öten günüň belgisi ýok, daz börügniň ülňüsi ýok.
Ötene ökünme, gelenden çekinme.
Öteni sözlinçäň, täzäni gözle.
Ötmez ömür bolmaz, dönmez döwür.
Öweni öküz, syndyrany sygyr.
Öweý ene dyndarmaz, gar suwy gandyrmaz.
Öweý ene ötden ajy.
Öweýiň ady gursun, onda-da ýady gursun.
Öwrenen gylyk örkleseň-de durmaz.
Öwrenişen ýagyň uruşmaga ýagşy.
Öwrenje elini diňlär, ussat – paýhasyny.
Öwrenmek bir hünär, öwretmek iki hünär.
Öwünjeňiň ardy açyk.
Öwüt ber, öwüt alana, nesihat ber, gulak salana.
Öwüt – bizden, edep – özüňden.
Öwüt gulakda galmaz.
Öý eýesiniň bir öýi bolar, kireýçiniň – müň öýi.
Öý görki – gamyş, gyz görki – kümüş.
Öý içiniň syryny köçede ýaýma.
Öý ogrusyna it üýrmez.
Öý ýaraşygy – çaga, supra ýaraşygy – myhman.
Öýdäki gaýgym, daşardaky şatlygym.
Öýdäki hasaby bazar bozar.
Öýdäki hasap ýola ýaramaz.
Öýde otursam – boýdaşym, daşary çyksam – ýoldaşym.
Öýe gelene öýkäňi aňdyrma.
Öýe o:t girdi, gut girdi.
Öýi – öwlüýä, aýaly – müjewür.
Öýi arkasynda, çemçesi bilinde.
Öýkäň öý ýaly bolsa-da, öýüňe gelende aýtma.
Öýke – duşmanyň, akyl – dostuň.
Öýkeläniň paýy süýji.
Öýkelege bir gep az, iki gep kän.
Öýkeleseň ökün-de, raýyňdan gaýt.
Öýkesiz toý ýok, armansyz – ölüm.
Öýleden soň it ýatar, itden soň – bidöwlet.
Öýlenmedik ýigit il giýewi, çykmadyk gyz il gelni.
Öýüm bar – ülkäm bar, daýym bar – dünýäm bar, atym bar – kuwwatym bar.
Öýüm kepbe bolsa-da, nanym ketde bolsun.
Öýüň işi öýden uly.
Öýünde ýok köjelik, nämäňe gerek hojalyk?
Öz arrygyn har eden kişi arrygna zar bolar.
Öz aýagyňa – özüň palta urma.
Öz aýby – arkasynda, kişi aýby – öňünde.
Öz borjuny ödemedik öküner, il ýanynda dili gysga saky-nar.
Öz ekeniň doýumlyk, kişi bereni dadymlyk.
Öz elim, öz ýakam.
Öz eşidesiň gelmeýän gepiňi özgelere-de aýtma.
Öz gadyryny bilmedik, il gadyryny näbilsin.
Öz gazan çukuryňa özüň düşersiň.
Öz içiňde ýatmadyk gep halkyň içinde-de ýatmaz.
Öz kölegäň ölünçäň yzyňdan galmaz.
Öz öýüm, çorbaly gözüm.
Öz öýüm – ölen düşegim.
Öz öýüň bosagasy – jennet.
Öz öýüne gulluk eden uly ile beg bolar.
Öz saçyň özüňe agyrlygy ýok.
Öz söýeniň özüňe suluw .
Öz söýeniň özüňe, hüýr görner gözüňe.
Öz töründe özi töre.
Öz ýagdaýyny özi bilen hor bolmaz.
Özgäň syryny saňa aýdan seniňem syryňy özgä aýdar.
Özgäni hoşbagt edeni betbagt saýma.
Özge ýerde soltan bolandan öz iliňde oltaň bol.
Özgeden utanmasaň hem, özüňden utan.
Özi adam bolana biziň öýde aş bolar, Özi adam bolmadyga biziň öýde daş bolar.
Özi aýdyp, özi gülse – diwana, Özi aýdyp, kişi gülse – dürdäne.
Özi gazanmadyk malda gadyr ýok.
Özi geleniň gadyry bolmaz.
Özi sözläp, kişi gülen haýran ýigit, Özi sözläp, özi gülen weýran ýigit.
Özi ýykylan aglamaz.
Özi ýykylanyň özi turar.
Öz-özüne beglik eden özüne gulluk eder.
Özüni öwen – akmak, aýalyny öwen – gurrumsak.
Özüni öweniň tanapy çüýrük.
Özüň nähili bolsaň, ilem şonuň ýaly.
Özüň näme diýseň, gulagyň-da şony eşider.
Özüň özüňe baha berme, il saňa baha bersin.
Özüň suwara bolsaň, eşek hem çaparsyň.
Özüňde bolmadyk, älemde ýok.
Özüňden beýigi göreniňde pikir et, pesi göreniňde şükür et.
Özüňden önen balaýa, kime bararsyň nalaýa.
Özüňden uly bilen oýnap sözleşme.
Özüňe rowa görmedigiňi, özgä-de görme.
Özüňi süýt bil, dostuňy – gaýmak.
Özüňi ýorulan hasap etseň, ýoldaşyňy öldi bil.
Özüňki janyňdan öter, özgäňki – ýanyňdan.
Özüňkiň bir gapdaly ajy-da bolsa, bir gapdaly süýji.
Pada azaşmaz, padyman azaşdyrar.
Pada bakanda dostduk, hada çapanda aýrylyşdyk.
Pakyr kişi – penada.
Pala ynanma, palsyz-da bolma.
Palaw iýseň daş tabakdan, uky geler gaş-gabakdan.
Palawa – kepgir, çorba – petir.
Palçyk bile – ymarat, nesip bile – zyýarat.
Pallaý-pallaý jan gider, asgyraý-asgyraý jan geler.
Parçasy tikesiz, çöregi kökesiz.
Parhyny bilmeze ýarma-da bir gowurma-da.
Pataça ýol garşy.
Paý bereniň betine bakma.
Peltesiz çyra ýanmaz, hünärsiz ile ýaramaz.
Peri bilmedigini garry biler.
Perzende ata gorgan , ene – gurban.
Perzendiň näçe bolsa, ýüregiňem şonça.
Perzent akyly ýa başdakyda bolar, ýa ýaşdakyda.
Perzent ýagşy bolsa, ata rehmet, ýaman bolsa – nälet.
Perzent ýagşysy gül, ýamany bir pul.
Pes bolsaň, öwlüýä bar, mes bolsaň – bazara.
Peşeçe duşmanyňy pilçe gör, Petir nan go:rdan gorkmaz, ýaman heleý – ärden.
Petir, meni menzile ýetir.
Peýdasy topukdan, zyýany dyzdan.
Peýdasyz perişdeden aşna döw ýagşy.
Pähimsiz batyr gola düşer.
Päl azman, başa bela gelmez.
Pil bilen peşäň işi deň gelmez.
Pir azman mürit azmaz.
Pir azsa, mürit gönderer.
Pir-de öz ýoluna, hoja-da.
Pirim has – yhlasym bes.
Pis agyzdan pis söz çykar.
Pis pisi tapar, suw – pesi.
Pişigiň arkasy ýere degmez.
Pişigiň ýüwrükligi samanhana çenli.
Pişik bokuny tiz gömer.
Pitiwany günäsine görä bererler.
Pitnelikde janyňy sakla, salamatlykda – malyňy.
Polat polady deşmez, jöwher jöwheri kesmez.
Polat synar, ýöne döwülmez.
Pukaranyň aty nan, ýüreginiň kuwwaty nan.
Pul bermez, bazar saklar.
Pul bilen imanyň kimdedigi bilinmez.
Pul boldy – kül boldy.
Pul bolsa, jeňňelde çorba.
Pul gapydan girende, iman tüýnükden çykar.
Pul gören wagty hakykat agzyny ýumar.
Pul püçege döner, ýüň – ýumaga.
Pul puly tapar, mal – maly.
Pul puly tapar, şerigat – ýoly.
Pul tapsaň, sanap gör, dost tapsaň – synap.
Pulla – bazar, pulsuza – mazar.
Pulum-da ýok, dilim-de.
Puluň bolsa, pil münersiň.
Puluň bolsa gapjykda, işiň biter her çakda.
Puluň gidenine bakma-da, işiň bitenine bak.
Puly baryň agzy çeýnär, puly ýoguň gözi oýnar.
Puly gara günüň üçin sakla.
Puly gazanmak aňsat, saklamak kyn.
Puly ýoguň dili ýok, gözi ýoguň – ýüzi.
Puşman – özüňe duşman.
Pygamber awy ýedi towşan.
Pyýada gözi bilen at alma, dul gözi bilen – aýal.
Rahat arasaň, mazara bar.
Rastyny aýdan gutular, ýalan sözlän tutular.
Ruzygär sen bilen dolanyşmasa, sen ruzygär bilen dolanyş.
Rysgal geler diýip oturan aç galar.
Rysgaly agzyna gelen guş semrär.
Rysgalyňda bolsa, çomuşda çykar.
Rysgalyňy sat, röwşen al, galanyna-da – sabyn.
Rysgalsyz kelle görde ýagşy.
Rysgalym bir okdur, her ýere düşer.
Sa:banda saýraşsaň, yndyrda yňraşarsyň.
Sabyr – ajy, miwesi – süýji.
Sabyr – müşgil işleriň açary.
Sabyr – sogabyň dogany.
Sabyr daşy – takat daşy.
Sabyr düýbi – sap altyn.
Sabyr eden, myradyna ýeter.
Sabyr edenler, gara dagy ýer eder, bisabyrlar haýyr işi şer eder.
Sabyr etseň, tal horadan bal damar.
Sabyr sary altyn – saralan ýeter myrada, howlugan galar uýada.
Sabyrly gul dura-dura şat bolar, bisabyr gul dura-bara mat bolar.
Sabyrly ýigit aşa ýeter.
Sabyrlylyk haýra geti:r, bisabyrlyk şere ýeti:r.
Sabyrlynyň alçasy bişer.
Saç agarmak ata mirasy, sakgal agarmak aýal belasy.
Saç sapadan uzalar, dyrnak – jepadan.
Saçaga seredenden dost bolmaz.
Saçak başynda eliňi çek, märekede – diliňi.
Saçy – sübse, eli – kesewi.
Saçy uzynyň – ýüregi ýuka.
Sadaka belany gaýtarar, toba – günäni.
Sadakada san ýetmedik.
Sadakasyna ýaraşa – sogaby, sözüne ýaraşa – jogaby.
Sadyk dost garyndaşdan has ýakyn.
Sag – sagynç, sol – begenç.
Sag al, saýry çyksa bagtyňa.
Sag armyt sapagyndan düşmez.
Sag başym – soltan başym.
Sag eliň berenini sol eliň görmesin.
Sag eliň sol ele haýry ýok.
Sag sagynýança, däli suwdan geçer.
Sag sagynýança, däli ogluny iki öýerer.
Sagalsam – häkimdirin, sagalmasam – men kimdirin?
Saglygym – begligim.
Saglygynda kör enem, ölende badam gözli.
Saglyk – baýlyk.
Saglyk isleseň – köp iýme, hormat isleseň – köp diýme.
Sagynman sözleme, sanman uçarsyň.
Sagyp içseň – müň günlük, soýup iýseň – bir günlük.
Sahy berenini aýtmaz, mert sözünden gaýtmaz.
Sahy hor bolmaz, bahyl behişte barmaz.
Sahy malyndan geçer, mert – janyndan.
Sahy öter nany bilen, şehit öter gany bilen.
Sahy ýoklugyny bildirmez, tulpar – doklugyny.
Sahynyň gapysy açyk.
Sahynyň malyna bahylyň dişi gamaşar.
Sakaw geplemsek bolar, agsak – ýöremsek.
Sakawyň soňuna seret.
Sakgaldan aýryp, murta goýma.
Sakgaly agardýan – alada.
Sakgaly gür geňeşe bolmaz, ýaly gür – ýaryşa.
Sakgaly ýok, murty ýok – dünýäden umydy ýok.
Sakgalyň her gylynda müň perişde ýatarmyş.
Sakla samany, geler zamany.
Saklanan sag galar.
Saklandan aňtan ýeňer.
Saklansaň saklaryn, saklanmasaň, kaklaryn.
Saklasaň ömürlik, saklamasaň günlük.
Saklaýyn diýseň özüňi, ýamanda ýum gözüňi.
Saklygy sokurdan öwren.
Salamsyz girene uýat, jogapsyz – çykana.
Salamyň nähili bolsa, jogabyň hem şonuň ýaly.
Saman aýdar: «Galdyr meni, ýaramasam ýandyr meni».
Saman kişiniňki bolsa-da, samanhana özüňki.
Saman tüssesi göz çykarar.
Samsygy hoşamat harap eder.
Samsygyň dälirär gorkusy ýok.
Samsygyň düwen düwünini sag çözüp bilmez.
Samsyk atasyna azap, enesine – güzap.
Samsyk söze – samsyk gulak.
Sanalgy günüň salymy ýok.
Sangysyz dil nämäni diýmez!
Sangysyz uçan guş, gonalgasyny ýaňylar.
Sanly pul durumsyz bolar.
Sapak sapsaň, ujuny düw.
Sapar aýy – hatar aýy.
Sapara çyksaň, ýoldaş köp.
Saparda berseň, taparda alarsyň.
Sargyt bile zyýarat kabul bolmaz.
Sary donlym sag bolsa, sallanyp geler sary gyz.
Sary towuk saman seçer, öz aýbyny özi açar.
Sarydyr-surudyr, saryýagdan durudyr, Garadyr-guradyr il içinde töredir.
Saryýag – däri ýag.
Satdy – ýitdi, aldy – bitdi.
Satmajaga satdyrsa bolar, almajaga aldyryp bolmaz.
Satmak – hünär, almak – synar.
Satyn al, saýry çyksa, bagtyňdan.
Saýa düşen ýerde ekin bitmez.
Saýa garap, boý ölçeme.
Saýak ýöreseň, taýak bar.
Saýany ekmedik, salkynda ýatmaz.
Sebäp bilen sebet araba müner.
Sebäpsiz çöp başy gymyldamaz.
Segsen günde sapakda, togsan günde tabakda.
Segsen, togsan – bu gün barsyň, erte ýoksuň.
Selki suwda belli, çaman – ýolda.
Sellesini al diýse, kellesini alar.
Semiz aýagy sekiz, guzusy ekiz.
Sen aga, men aga, sygyrlary kim saga.
Sen bolmasaň, Senem jan.
Sen diýene serent berip oturma.
Sen gulaga mysapyr bol.
Sen nesibäňi gözle, manadyň özi geler.
Sen özüňe dost gazan, duşman ojak başynda.
Sen sylasaň garryny, Taňry sylar baryňy.
Sen ýeri ýer etseň, ýer seni ner eder.
«Sen-de» bir agyzdan çykar – «siz-de».
Senden – hereket, menden – bereket.
Senden hem öter bu baýlyk, menden hem öter gedaýlyk.
Senden-ä bagyr awusy gitmez, menden hem – guýruk.
Senet – eliň altyn bilezigi.
Seniň iýýän hurmaň baldagy meniň jübimde.
Sepilmedik tohum gögermez.
Seplini alma, neplini al.
Serçe daga gonsa-da, dagyň ondan habary ýok.
Serçe semräp, batman çykmaz.
Serçe soýdursaňam, gassaba soýdur, petle goýdursaňam, ussa goýdur.
Serçeden gorkan dary ekmez.
Seresaplylyk – akylyň ýarysy.
Seriňi ber, syryňy berme.
Sessiz ýapyşan itden gork.
Seýilem bir seýil, sergezdançylygam.
Seýrek elek günde gerek, syk elek – toýda.
Säheriň ýalawy, agşamyň palawy.
Sil gider – suw galar, ýalpak ýerde – gum.
Sil öňündäki kötük tutdurmaz.
Siňek öl ýere gonar.
Sirke dilemäge-de usul gerek.
Sişenbede silkinme.
Sogany mert artsyn, käşiri – namart.
Soganyň düýbi-de ajy, başy-da.
Soltan süýegini harlamaz, çapar atyny horlamaz.
Soň gelen aşa batyr.
Soň gelen sojap geler, bagröýkeni – ajap.
Soňky puşman – öte duşman.
Soňky tüýkülik sakgal ezmez.
Soňuny saýan batyr bolmaz.
Sopy – pirinden, aýal – ärinden.
Sopy sogan iýmez, tapsa gabygyny goýmaz.
Soralmadyk zadyňy orta atma.
Soran Käbäni tapar.
Soranyň bir ýüzi gara, bermedigiň – iki ýüzi.
Sorap berenden urup ber.
Soraşan daglary aşar, soraşmadyk düzde çaşar.
Sowandan sowul.
Sowgat – sowgat dilär.
Sowugyň gamçysy – ýel.
Sögsem bir ýalňyz, sögmesem bir ýalmawuz.
Sök aşa ynanyp, alys gitme.
Sölite suwda belli, sergazdan – odunda.
Sönen ojak ýylatmaz.
Söwda et-de, ataňy ut.
Söwda küşat – ömür zyýat.
Söwdanyň dosty bolmaz.
Söweş güni goç ýigitde müýn bolmaz.
Söwür gelmän, seýran bolmaz, seýran bolman – aýran.
Söýdüren-de dil, köýdüren-de dil.
Söýen aýal ýoluňa bakar, söýmedik goluňa.
Söýene soltan sen, söýmedige – oltaň.
Söýenenim gara dag, gara daga gar ýagdy.
Söýenimiň göwni üçin söýmezimi söýerin.
Söýeniň gözi perdeli.
Söýeniňi alma, söýeni al.
Söýenişen ýykylmaz, ýalanyşan aç ölmez.
Söýgi – durmuş manysy, sabyr – ömür hazynasy.
Söýgi görk islemez, uky – ýassyk.
Söýmäge deň oglanym, söýenmäge kem oglanym.
Söýmedige süýkenme.
Söýmez oglana ýurt galar.
Söz aňmaza söz aýtsaň, düşünibilmez, lal bolar.
Söz bar halk içinde, söz bar hulk içinde.
Söz bilen dünýä dolar.
Söz eýesi – gulak, suw eýesi – bulak.
Söz görki – nakyl, bilene – akyl.
Söz kitüwi tapar, suw – ötügi.
Söz uýasyny tapar, mal – eýesini.
Söz ýagşynyň dilinde – ýagty, ýamanyň dilinde – garaňky.
Söz ýakmaz degirmen gurar, myhman söýmez oglanyny urar.
Söze ussa – işe hassa.
Sözi paýhas bezär, sazy – sungat.
Sözi söze ogşamaz, agzy sözden boşamaz.
Sözi ýa çagadan eşit, ýa danadan.
Söz dogrusy demir diler.
Sözüň gaýtjak ýerinden özüň gaýt.
Sözüň köpünden azy ýagşy.
Suratyna bakma – syratyna bak.
Susak sapy elinde, ilde ýok söz dilinde.
Suw – dilsiz ýow.
Suw – akan ýerine, bagt – bakan ýerine.
Suw akar – daş galar, garry gider – ýaş galar.
Suw akar – göz bakar.
Suw bar ýerde laý hem bar.
Suw bendinden baglanar.
Suw bermedige süýt ber.
Suw berseň, akary bilen, mal berseň, bakary bilen.
Suw gaýnap goýalmaz, ýaman hiç wagt oňalmaz.
Suw getirenem bir, küýze – döwenem.
Suw gezegini beren ýyl ajy galar, tamdyr gezegini beren – gün ajy.
Suw görmän, tamman çykarma.
Suw her zady päklär, ýüzi päklemez.
Suw köp ýatsa ajar.
Suw küýzesi suwda synar.
Suw şagyrdysyz bolmaz, ata – wagyrdysyz.
Suw sakasyz bolmaz, don – ýakasyz.
Suw seňrikden geçensoň, puşeýmandan ne peýda.
Suw seslener gamyş bilen, gyz beslener kümüş bilen.
Suw ýatar, duşman ýatmaz.
Suw ýygnanyp köl bolar, köp ýygnanyp – il.
Suwa aryk, ýola çaryk.
Suwa giden saman çöpünden dalda gözlär.
Suwa giren gury çykmaz, göre giren – diri.
Suwa söýenme, gäwüre ynanma.
Suwda gezen sonalar köl gadyryny näbilsin, Ärli gezen bikeler är gadyryny näbilsin.
Suwdaky balygy satyp bolmaz.
Suwly ýer – gül, suwsuz ýer – çöl.
Suwsana salgym suw bolup görner.
Suwsuz äkidip, suwsuz getirer.
Suwsuz ýer – gysyr mal.
Suwsuz ýeriň – oty eýesiz, ogulsyz öýüň – maly.
Suwuň siňňin akanyndan gork, gyzyň – ýere bakanyndan.
Suwy bar, hasyly ýok.
Suwy sep – siňer ýere, sözi aýt – sygar ýere.
Süleýman hem bolsaň, mura gulak sal.
Süri agsaksyz bolmaz.
Süri öňüni serke çeker.
Sürüden aýrylan goýny gurt iýer.
Sürüli goýun gyrlar, gotur geçi baş bolar.
Sürýäni dört tokly weli, sykylygy ýer ýarar.
Süýde siňe seretseň, gan görner.
Süýji aşyň bolmasa, süýji diliň bolsun.
Süýji söz – baldan artyk.
Süýji söz – ýylany hininden çykarar.
Süýji-süýji iýmegiň, ajy-ajy gägirmesi bardyr.
Süýjüniň gadyryny ajyny dadan biler, Ýakynyň gadyryny uzaga giden biler.
Süýtde agzy bişen, suwy üfläp içer.
Süýthoruň öýüni, bathor ýykar.
Süýtlaş bişen öýe süýkenip öt.
Süýtli sürüden çykmaz.
Süýtli sygyr bazar görmez.
Süýtsüz sygyr süsegen bolar.
Syçan görende peleňe dönýän pişik peleň görende syçana döner.
Syçandan bolan torba keser.
Sygryň guýrugynda pyçak döwme.
Sygryň şahyna ursaň, endamy syzlar.
Sygryň süýdi agzynda.
Sygyr ogurlan gutuldy, ýüpüni ogurlan tutuldy.
Sygyr şahyndan azar, eşek – duşagyndan.
Sygyr suw içinde, höjegi buz ýalar.
Sygyr synag bilmez, eşek – sylag.
Sygyrly öýde sul bolmaz.
Sykylyk atanyň bilen sygyr semremez.
Sylag etseň eşege, hyzzyn urar duşaga.
Sylag-hormat ýerinde gyzyldyr.
Sylagyň bir ýany gorky, agajy ýola getirýän kerki.
Sylamaga puluň bolmasa, sypamaga eliň bolsun.
Sylasaň, sylag görersiň, gynasaň – gynanç.
Sylany syla – ataň guly däldir, Sylamadygy sylama – şadan uly däldir.
Sylanyňy sygyr bilmez, sypanyňy – eşek.
Sylasam – pirim, sylamasam – birim.
Sylaşmadyk dogan, syr aýtmaz duşmana deň.
Synalan ýamany gaýta-gaýta synama, Asly çamany urup-urup gynama.
Synalmadyk dost – döwülmedik hoz.
Synan el boýundan asylar.
Syndyrmaga hozum bar, ýyrtmaga – biýzim.
Sypanan – galpyldar.
Sypaýy bilen dostam bolma, kastam.
Sypaýy syryny bermez.
Sypaýy üşemez, galdyrar.
Syr açandan il gaçar.
Syr alyşmaga dost ýagşy, sylaşmaga – ýat.
Syr saklamak diliň aşagynda köz saklamak.
Syr ujuny syr açar.
Syrçaly gabyň syrçasy gitse-de, sarpasy gitmez.
Syrdaş bolmadyk dostdan dost bolmaz.
Syrtlan iýjek süňküni syrtyna çenäp iýer.
Syryňy aýtma dostuňa, saman dykar postuňa.
Syryny bilmedik atyň syrtyny sypama.
Şa bakdy – Huda bakdy.
Şa emri – wajyp.
Şa-da öz ýolundan, Musa-da.
Şadyýan ýürek – ýüzi güldürer, Gamgyn ýürek – meňzi soldurar.
Şagaldan şir bolmaz, pişikden – pil.
Şaly arkasyndan çigin suw içer.
Şaly azsa, çigin bolar.
Şalyk hazyna dolmagy bilmez.
Şanyň duşmany – şa, gedaýyň duşmany – gedaý.
Şapbady ýüze göräräk çekerler.
Şaýat ýalançy bolsa, hak ýoldan çykar.
Şep-şep bilen şepdaly bolmaz.
Şerabyň azy däri, köpi – ögi.
Şerigatda şerim ýok.
Şermende – ahyry galar armanda.
Şeýtan adam şeýtandan ýaman.
Şeýtanyň azdyrany özüniňki.
Şeýtanyň şeri tükenmez.
Şägirt bolmadyk, halypa-da bolmaz.
Şägirt halypadan ozdurmasa, hünär ýiter.
Şägirtsiz ussat – miwesiz daragt.
Şäher daşy galaly, ýigit başy – belaly.
Şärikli aşy it iýmez, iýse gözi agarar.
Şir balasy şir bolar.
Şir çagasy ýylda aýaklanar.
Şir hümmeti – bilekde, är hümmeti – ýürekde.
Şiri dyrnagyndan tanarlar, towşany – gulagyndan.
Şiriň şirligi – dişi bilen dyrnagy.
Şirwanda ogly bolanyň, munda bili bek.
Şor – doňmaz, ýaman – oňmaz.
Şorda gül bitmez, biten güle söz ýetmez.
Şory döredýänem suw, eredýänem.
Şugul ýok ýerde uruş ýok.
Şum habar tiz ýaýrar.
Şübhe – ýüregiň kiri.
Şüdügärde gepleşilen harmanda bimelal bolar.
Şükür bilen ýetilen zat şekerden süýji.
Şükür etseň maňa, ýene biýrin saňa, Şükür etmeseň maňa, mähnet salaryn saňa.
Şyk-şyk edýän naldyr, iş bitirýän puldur.
Şyrnyň-şyrnyň etdiler, balamyň başyna ýetdiler.
Uçarda – gotan, ýerde – torsuk, gyrda – gulan.
Uçgundan ot dörär.
Uçmaga ganat gerek, öwrenmäge – takat.
Uçmaga turaç ökde, gaçmaga – keýik.
Ujuny düwmedik üç ötir.
Ukuda ýatana ülüş ýok.
Uky – gaflat, nebis – duşman.
Uky – ölümiň ýoldaşy.
Uky arslany-da ýykar.
Uky duşman, gülki puşman.
Uky geler topar-topar, gözläp bidöwleti tapar.
Ula – hormat, kiçä – hezzet.
Ula degen uwlar, kiçä degen uýalar.
Ula kowalaşsaň, kiçini ýitirersiň.
Ula salam ber, kiçä – kelam.
Ulag alsaň, ýorga bilen ýöriş al, Aýal alsaň, akyl bilen huş al.
Ulular köpri bolsa, basyp geçme.
Ulusy bolmadygyň, kiçisi bolmaz.
Ulusyny sylan baý bolar, ölüsini sylan beg bolar.
Ulusyny sylan beg bolar, begini sylan – ýeg .
Uly barka, kiçä sop ýok.
Uly başlar, kiçi işlär.
Uly dag oturyp, kiçi daga ygal düşmez.
Uly eşekden kiçi eşek aňňyrmany öwrener.
Uly gyza sawçy gelse, kiçi gyza degerler.
Uly ili gördüm, özüm ýalyny görmedim.
Uly menlik hor eder, kiçi menlik zar eder.
Uly pyçak utanjyna keser.
Uly söze toba-tagsyr!
Uly söze kiçi toba.
Uly sözleme, başyňa geler.
Uly sözlüde uýat ýok.
Uly tama hor eder.
Ulyň utanasy gelse, kiçä deger, Kiçiň aglasy gelse, ula deger.
Ulyny öw-de, kiçini mün.
Ulyny uly bil, kiçini kiçi.
Ulynyň diýenini etmedik uwlar.
Ulynyňky ýanyňdan, kiçiniňki janyňdan.
Umyt – güýç, güýç – ynanç.
Umyt ölmez, rysk kemelmez.
Umyt örä tartar, umytsyzlyk - göre.
Umytly guş Käbä ýetmiş.
Un sanaja girmesin, är ýüreksiz bolmasyn.
Unaş – içip bolynçaň, köje – göçüp-gonynçaň.
Unaş – uzuňky, ýarma – ýaltanyňky, köje – soltanyňky.
Unumy tükeden unaş, ýagymy tükeden owmaç.
Uny petir tükeder, geçini – gotur.
Upar ysy ýakymly – ýaşyryp saklap bolmaz.
Ur diýseň, öldir etme.
Urna, urnaň üstüne durna.
Urşa girseň aýanma, aga-inä daýanma.
Ursa-da, ejem eli ursun.
Ursaň eti gatar, sögseň – beti.
Urşan ýaraşar, araçy taýak iýer.
Urşuň geňeşi bolmaz.
Urubilmejek uly taýak göterer.
Uruş ite ýagşy.
Uruş otur, ujaş otur.
Uruş sowlansoň, batyr köpeler.
Uruş, sögüş, ýaraşmaga ýer goý.
Uruşda gandan gorkan jandan aýrylar.
Uruşman aýrylan uýalman goşular.
Uruşmaz ogul bolmaz, tersleşmez – gelin.
Ussa barka eliňi ýyg, ussat barka diliňi.
Ussa tapylsa, demir tapylmaz, demir tapylsa – kömür.
Ussadyny äsgermedigiň gözüne ak düşer.
Ussahananyň öňünden geçen gyryndy ýuwdar.
Ussaly oba biter, ussasyz oba ýiter.
Ussanyň öýi oňmaz.
Ussat gören şägirt her ädimde ýorgalar, Ussat görmedik şägirt ondan-mundan garbalar.
Utanç – gözde, görk – agyzda.
Uwlamany bilmeýän it sürä möjek getirer.
Uýalan aç galar.
Uýalmadyk bagşy bolar, ýaltanmadyk –ussa.
Uýalmadyk kişi buýrulmadyk aşy içer.
Uýat – agyr, namys – gymmat.
Uýat ölümden artyk, uýatsyzyň ýüzi ýyrtyk.
Uýat ýüzde bolar, mähir – gözde.
Uýatsyz gyz ýaman, gylyksyz – ogul.
Uzadan aýagyňy ýygnama.
Uzadandan ýoldaş bolmaz, ýatdan – garyndaş.
Uzak ýol aty synar, agyr gün – äri.
Uzak ýola bidöwleti baş etme!
Uzakdaky dogandan ýakyndaky goňşy ýagşy.
Uzakdan arabalandan ýakyndan torbala.
Uzury günäsinden ýaman.
Uzyn arkan – giň duzak.
Uzyn örksiz bolar, gysga gylyksyz.
Uzyn ýaşly, agyr başly.
Uzyn ýüpüň hem ujy bar.
Uzynyň akyly giç geler.
Üç et-de, bes et.
Üç goýun soýan gassap bolar.
Üç gyzlynyň halyny günde bir sora.
Üç kişiniň bilýän syryny älem biler.
Üç ýazlyk – bir güýzlük.
Üç ýyl açlyk gelse-de, degirmene açlyk girmez.
Üç ýyldyzdan bolmaz mizan terezi, Her molladan bolmaz adalat kazy.
Üçlese güýzlük, bolmasa ýazlyk.
Ülker aýdyň gyş.
Ülker aýly günüň bary gyş.
Ülker dogsa, çorba aş bolar.
Ülker dogsa, otam bişer, bugdaýam.
Ülker ýaşdy – gyş, dogdy – tomus.
Ülker ýere düşmän ýer gyzmaz.
Ülker: «Desse astynda galman» diýenmişin.
Ülkerden öň gyrkma goýny, ýeserdir Ülkeriň oýny.
Ülpet näçe köp bolsa, külpet şonça az bolar.
Ümä gelen usully gyz, sapak ujuny düwmän ötürer.
Ümi bilse, är ölmez.
Ümsüm it duýdurman ýapyşar.
Üsti – bezek, asty – tezek.
Üstümi pullar, ýüregimi daglar.
Üşäne ot ýakdyrma.
Üýr itim, diňle syrtym.
Üýregen it öýüňe myhman getirer.
Üýregen itden gorkma, sessiz itden gork.
Üýrmesini bilmeýän köpek sürä gurt getir.
Üýrýän-ä güjük, ýenjilýänem köpek.
Üzülmez arkan ýok, çözülmez düwün.
Üzüm üzüme baka-baka garalar.
Wada beren her äriň wepasy bardyr oýlama.
Wada etdi – hata etdi.
Wagt dagy gemrer, suw – daşy.
Wagt gitdi – nagt gitdi.
Wagt her zady öwreder.
Wagtda jylaw bolmaz.
Wagtdan alanyň özüňki.
Wagtly iş öz wagtyna çeker.
Wagty ganymat bil, ötse dolanmaz.
Wagty öten kempire hyna bilen sürme nätsin?
Wagtyndan öň açylan gül tiz solar.
Wagyz – asan, amaly – kyn.
«Wah-wah» diýen tapylar, çörek beren tapylmaz.
«Walla» diýmek oýundyr, ol dünýäde boýundyr.
Was-was ýola gitse, her depä çykanda gaňrylyp, öýüni gözlär.
Watan gedaýy – kepen gedaýy.
Watanyň tüssesi ýat iliň odundan ýagşy.
Wehime düşeniňki ýa mal gorkusyndan, ýa jan gorkusyn-dan.
Wejine saýmaz dünýäni, zagaradyr iýýäni.
Weli bolmasa, Welje.
Wepaly dost ýyl görmese-de, ýat bolmaz, Biwepa dost bir gün görmese, ýat bolar.
Wepasy ýoguň, haýasy-da bolmaz.
Wepasyz dostdan wepaly it ýagşy.
Werziş öküzi agaja mündürip düşürer.
Wesýeti diňlän kim, tutan kim?!
Weýran degirmeniň uny näme, kepegi näme?
Wezipeli guluň orny törde.
Ybadat hem gizlin, hem gabahat.
Ybrat gudraty görende syrtyny gysar.
Ygrar imanyň kildi.
Ygrary bolmadygyň, imany bolmaz.
Yhlas bilen aglasaň, sokur gözden ýaş çykar.
Yhlasa – myrat.
Ylaý ylaýa goşular, daş-daşa goşulmaz.
Ylym – akylyň ýarysy.
Ylym akyldan dem alar.
Ylym almak – iňňe bilen guýy gazmak.
Ylym köp, ömür az, geregiňi al, daşa ýaz.
Ylym pul bilen alynmaz.
Ylym satsaň – puluň, saklasaň – guluň.
Ylymly kaza şaýat gerek bolmaz.
Ylymsyz bir ýaşar, ylymly – müň.
Ylymsyza ynanç ýok, hünärsize – guwanç.
Ymaraty nem ýykar, adamy – gam.
Ynam bolmasa özüňde, derek galmaz sözüňde.
Ynanjaňyň kellesi, tereziniň pellesi.
Ynsaby bolmadygyň imany bolmaz.
Ynsan bezegi – iman.
Ynsan daşdan gaty, gülden näzik.
Ynsan gözüni toprak doldurar.
Ynsan lebzinden baglanar, haýwan şahyndan.
Ynsan neberä daýanar, agaç – damara.
Ynsanyň ezýeti-de elinde, döwleti-de.
Ynsap – dinden, gaýrat – imandan.
Ynsap diniň ýarysy.
Ynsap hulky – onuň görki.
Ynsaply aşyny iýer, ynsapsyz başyny.
Ynsapsyz – imansyz.
Ynsapsyza erk berseň, ili talar.
Ynsapsyzyň aly tükenmez.
Yrymlam bolma, yrymsyzam galma.
Yrymly yrylmaz.
Yrymsyzyň yrzy ýok.
Yşk başga, höwes başga.
Yşka meýdan köp.
Yzyndan begiň, hanyň hem gürrüňi ediler.
Yzzat ene bilen atadan.
Ýa aşyňy hor et, ýa-da başyňy.
Ýa çekene ber, ýa-da – çökene.
Ýa dag eteginde, ýa-da bag eteginde.
Ýa demrinden, ýa kömründen.
Ýa ezip iý, ýa-da – gezip.
Ýa işden artar, ýa-da – dişden.
Ýa keýigiň ýatyşyndan, ýa-da mergeniň atyşyndan.
Ýa küýzegär batar, ýa-da – dümegär.
Ýa ýataryň oňsun, ýa-da – ataryň.
Ýa zer gerek, ýa-da – zor.
Ýaby – taýlykda, at – gulanlykda.
Ýabynyň – çapany, garybyň – tapany.
Ýabysyna rehim etmedik pyýada galar.
Ýadyň ýanyna barandan, ýandagyň düýbüne bar.
Ýadyňky ýat, ahyry bibat.
Ýag iý-de, ýalaňaç ýat.
Ýag iýýän köpek tüýünden belli.
Ýaga düşen ýoldaşyny köp islär.
Ýaga ýalbarma, janyňy alar, dawa goşulma – malyňy.
Ýagda ýarma bişdi, arada sogan bürüşdi.
Ýagdan ýap galar, sogandan – dag.
Ýagly günüň ýat ýagşy, gamly günüň – garyndaş.
Ýagly küýzä suw ýokmaz.
Ýagmady ýagyş, bitmedi gamyş.
Ýagmaz bulut ýeri aldar, ýaman aýal – äri.
Ýagşa – ýanaş, ýamandan – daşlaş.
Ýagşa ýagşy diý, bereketi artsyn, Ýamana ýagşy diý, pälinden gaýtsyn.
Ýagşa ýagşy diýseň, ýagşylygy artar, Ýamana ýagşy diýseň, pälinden gaýdar.
Ýagşa baş bererler, ýamana – daş.
Ýagşa berseň gyzyňy, söýer-sylar soltan eder, Ýamana berseň gyzyňy, urar-söger oltaň eder.
Ýagşa bir söz besdir, ýamana müň söz hebesdir .
Ýagşa durum ýok, ýamana – ölüm.
Ýagşa duşsaň, ozarsyň, ýamana duşsaň, tozarsyň.
Ýagşa garalyk ýokmaz, ýamana il bakmaz.
Ýagşa igenseň, iňňe dek bolar, ýamana igenseň – ner dek.
Ýagşa sögseň, süňňünden öter, ýamana sögseň – derisinden.
Ýagşa taý tapylmaz, ýamana – ýaran.
Ýagşa ýalbarsaň jan geler, ýamana ýalbarsaň – gan.
Ýagşa ýoldaş bolsaň, işiň biter, Ýamana ýoldaş bolsaň, başyň gider.
Ýagşa ýoldaş et, ýamandan – daş.
Ýagşy adam aý bolar, nirä barsa jaý bolar.
Ýagşy adam gününi geçir, ýaman adam goňşusyny göçir.
Ýagşy adamyň ýagşylygy deger dar ýerde, Ýaman adamyň ýamanlygy deger her ýerde.
Ýagşy alkyş alar, ýaman – gargyş.
Ýagşy aş üstüne geler, ýaman – kaş üstüne.
Ýagşy aşyňy iýer, ýaman – başyňy.
Ýagşy at hem büdürär.
Ýagşy ata bir gamçy, ýaman ata – müň.
Ýagşy ata perzendine ömür dilär, ýaman perzent atasyna – ölüm.
Ýagşy atadan däli çaga-da dogar.
Ýagşy atyň dişini görme, ýagşy kişiň ýaşyny sorama.
Ýagşy aýal arpa ununy aş eder, ýaman aýal bugdaý ununy da:ş eder.
Ýagşy aýal arpa ununy kebap eder, ýaman aýal bugdaý ununy harap eder.
Ýagşy aýal işli bolar, ýaman aýal – dişli.
Ýagşy aýal jan azygy, ýaman aýal baş gazygy.
Ýagşy aýal öý bossany, ýaman aýal – zemistany .
Ýagşy aýal öý işini gül eder, ýaman aýal gazananyň kül eder.
Ýagşy aýal – öý zynaty, ýaman – aýal boý zynaty.
Ýagşy aýal – rehmet, ýaman aýal – mähnet.
Ýagşy aýal ýok zadyňy bar eýlär, ýaman aýal giň jahany dar eýlär.
Ýagşy aýal ýüzünden semrär, ýaman yzyndan.
Ýagşy aýalyň eli uzyn, ýaman aýalyň – dili.
Ýagşy başyňa dost, ýaman – aşyňa.
Ýagşy baýkap sözlär, ýaman – çaýkap.
Ýagşy berýänçä, ýaman howlugar.
Ýagşy bilen bolsaň goňşy, işiň zowky-sapa bolar, Ýaman bilen bolsaň goňşy, işiň jebri-jepa bolar.
Ýagşy bilen dost bolsaň, galan işiň bitirer, Ýaman bilen dost bolsaň, eden işiň ýitirer.
Ýagşy bilen otursaň, toýdur-bazar, Ýaman bilen otursaň, göwün bozar.
Ýagşy bilen sözleşseň köňül açylar.
Ýagşy bilen ýoldaş bolsaň, uzak ýoluň daş bolmaz.
Ýagşy bilen ýöreseň, ýetersiň myrada, Ýaman bilen ýöreseň, galarsyň uýada.
Ýagşy bolsa aýalyň, gülmezden öň güldürer, Ýaman bolsa aýalyň, ölmezden öň öldürer.
Ýagşy bolsa aýalyň, toýa barmak ne derkar, Ýaman bolsa aýalyň, ýasa barmak ne derkar.
Ýagşy eşekden hor-da bolsa at ýagşy, Uzakdaky garyndaşdan ýakyndaky ýat ýagşy.
Ýagşy garrasa, ýazylyp goýlan hat ýaly, Ýaman garrasa, burugsap ýanan ot ýaly.
Ýagşy gelin – gelin, ýaman gelin – ýalyn.
«Ýagşy gelsem, gazan-gazan süýt, Ýaman gelsem, kellebaşaýak üt» diýenmiş, gyş.
Ýagşy gören dostuňa ýagşy gören zadyňy ber, göre-göre guwansyn.
Ýagşy güne dözmedik, ýaman güne hiç dözmez.
Ýagşy günüň döş agyrysy, ýaman günüň diş agyrysy.
Ýagşy günüň ötmesi aňsat, ýaman günüň ötmesi kyn.
Ýagşy gyz irden turup darak sorar, ýaman gyz irden turup – çörek.
Ýagşy gyz ýady ýakyn eder, ýaman gyz – kyýamaty.
Ýagşy hezzet ýaman tula ýaraşmaz.
Ýagşy hörek galynça, ýaman garyn ýyrtylsyn.
Ýagşy ili bilen magtanar, ýer käni – bilen.
Ýagşy iliniň ýamanyny ýaşyrar, ýagşysyny aşyrar.
Ýagşy it maslygyny ýaşyrar.
Ýagşy janyňa ýoldaş, ýaman – nanyňa.
Ýagşy niýet – ýarym döwlet.
Ýagşy ogul etekdäki atasyny töre geçirer, Ýaman ogul tördäki atasyny – göre.
Ýagşy ogul il abraýy, ýagşy gyz – öý.
Ýagşy oguldan rehmet ýagar, ýaman oguldan – mähnet.
Ýagşy özüni ýamanyň ýanynda tanadar.
Ýagşy sakla adyňy, betnamçylyk il gezer.
Ýagşy söz baldan süýji.
Ýagşy söz öjek emdirer.
Ýagşy söz pili hem ýola salar.
Ýagşy söz ýagşy eder, ýaman söz – wagşy.
Ýagşy söz ýylany hinden çykarar, Ýaman söz musulmany – dinden.
Ýagşy sözden ýaýrar jahan.
Ýagşy söze daş ýarylar.
Ýagşy söze gulak goý, ýaman söze – duzak.
Ýagşy sözi bilen diňdirer, ýaman dili bilen eňreder.
Ýagşy tutgun päliňi, it gapmasyn donuňy.
Ýagşy ýagşylyk öwreder, ýaman – ýamanlyk.
Ýagşy ýagşynyň gadyryna ýeter.
Ýagşy ýar ýatdan çykmaz.
Ýagşy ýaryň gadyry bolmaz, bir ýamana duşmaýançaň, Öz ýurduň gadyry bolmaz, özge ýurda aşmaýançaň.
Ýagşy ýeter myrada, ýaman galar uýada.
Ýagşy ýigide bir mürewwet ýagşydyr.
Ýagşy ýigit deňi bilen.
Ýagşy ýigit il aýbyny açmaz.
Ýagşy ýigit il başlar, ýaman ýigit – ýol.
Ýagşy ýigit iş üstüne geler, ýaman ýigit – gep üstüne.
Ýagşy ýigit münen atyny har etmez, Ýagşy aýal baran ärini garratmaz.
Ýagşy ýigit toý-baýramda saýlanar, Ýaman ýigit ot başynda oýlanar.
Ýagşy ýigit ýol ýitirmez.
Ýagşydan at galar, ýamandan – set.
Ýagşydan bag galar, ýamandan – ýürekde dag.
Ýagşydan hoş habar eşidiler.
Ýagşydan – şepagat, ýamandan – kesapat.
Ýagşydan ýaman dogulsa, emi tapylmaz, Ýamandan ýagşy dogulsa – deňi.
«Ýagşydan ýaman çykdy» diýip käýinme, «Ýamandan ýagşy çykdy» diýip söýünme.
Ýagşylardan halka ýagşy at galar.
Ýagşylaryň ýagşylygyny aýt, sahawaty artsyn, Ýamanlaryň ýamanlygyny aýt, pälinden gaýtsyn.
Ýagşylyga ýagşylyk her kişiniň işidir, Ýamanlyga ýagşylyk är kişiniň işidir.
Ýagşylyga ýamanlyk, kör eşege samanlyk.
Ýagşylyga ýaran bolsaň, iki dünýäň abatlarsyň, Ýamanlara ýaran bolsaň, iki dünýäň bibatlarsyň.
Ýagşylygy bilene et, hormaty – görene.
Ýagşylygy bilmeseň, ýagşylyga goşul.
Ýagşylyk – al asmanda, ýamanlyk – aýak astynda.
Ýagşylyk birinde gaýtmasa, birinde gaýdar.
Ýagşylyk eden – eseler, ýamanlyk eden – peseler.
Ýagşylyk et, derýa at, balyk biler, Balyk bilmese, Halyk biler.
Ýagşylyk etseň ýanyňda, ýamanlyk etseň alnyňda.
Ýagşylyk göze görünmez, ýamanlyk gömlüp goýulmaz.
Ýagşylyk iňňäniň gözünden görner.
Ýagşylyk isleseň, ýagşylyk et.
Ýagşylyk suwa batmaz, ahyr çykar, çümüp ýatmaz.
Ýagşylyk töre elter, ýamanlyk – göre.
Ýagşylyk – ýamanlygyň galkany.
Ýagşylykdan ýamanlyk gözleme.
Ýagşyny göreniňde, pikir et, ýamany göreniňde, şükür et.
Ýagşyny görmek – jennet.
Ýagşyny öwseň ýaraşar, ýamany öwen ýalňyşar.
Ýagşyny sözünden bil, ýamany – gözünden.
Ýagşyny sylasaň, ýadyndan çykmaz, ýamany sylasaň, ga-pyňdan gitmez.
Ýagşyny ýaman diýme, daşyň hem bolsa, Ýamany ýagşy diýme, ýakynyň hem bolsa.
Ýagşynyň ajaly nagt geler.
Ýagşynyň gadyryny ölensoň bilerler.
Ýagşynyň gahary bar – ýamany ýok, Garyndaşyň azary bar – bizary ýok.
Ýagşynyň haly ýagşy bolar, ýamanyň päli ýaman.
Ýagşynyň kalby – kuýaş, ýamanyň bagry – daş.
Ýagşynyň köňlünde kine az bolar.
Ýagşynyň mazasyny bilmedik, ýamanyň yzasyny bilmez.
Ýagşynyň ölüsi ýakar, ýamanyň – dirisi.
Ýagşynyň özi ölse-de, sözi ölmez.
Ýagşynyň özi-de ýagşy, sözi-de.
Ýagşynyň sözi şaýat, ýamanyň – özi.
Ýagşynyň ýady bolmaz, ýamanyň – uýady.
Ýagşynyň ýagşa ýeter hümmeti, ýamanyň ýagşa ýeter minneti.
Ýagşynyň ýaman bolmagy aňsat, ýamanyň ýagşy bolmagy kyn.
Ýagşynyň ýören ýeri bazar, ýamanyň ýören ýeri azar.
Ýagşynyň ýüzi – jennet, nadanyň işi – minnet.
Ýagşysy ýaşyrylyp, ýamany aýdylar.
Ýagsyz araba köçerin iýer.
Ýagy gaýdansoň, batyr köpeler.
Ýagy gelýär diýip, malyň tüketme, oba göçjek diýip – odunyňy.
Ýagy içinde-de bir öýüň bolsun.
Ýagy ýakaňdan alanda, it etegiňden ýapyşar.
Ýagy ýalbaranyňy bilmez.
Ýagy ýaragyny ýagy bilmez.
Ýagy ýok, gaýmagy ýok, çaýy gursun, Haýry ýok, sahawy ýok – baýy.
Ýagydaky ýarysy, eldäkiniň barysy.
Ýagydan ýaý boýy, daş bol.
Ýagyň daşyndan, içi aman.
Ýagyň işi gowurmak, ýeliň işi sowurmak.
Ýagyna dözmeýän çöregini gury iýer.
Ýagyna ýer ýigdeler, şagalaňa – är.
Ýagynly gün at alma, ýelli güni guş salma.
Ýagyny görmänkäň gorksaň-da, göreňsoň gorkma.
Ýagyr bolan gaşanar.
Ýagyra ýona ýaraşmaz.
Ýagyş özüni sil saýar, guýy özüni – köl.
Ýagyş ýagyp ýaz bolmasa, mydam ýazyň hazan bolar.
Ýagyşda duşmanyň goýny, dostuň aty satylsyn.
Ýagyşdan gaçyp, damja uçradym.
Ýagyşly gün – ýat, ýelli gün – ýort.
Ýakasy başgadan don bolmaz, atasy başgadan – dogan.
Ýakma – bişersiň, gazma – düşersiň.
Ýakyndaka ýaltanar, daşa gitse örtener.
Ýakyndaky sypal daş ýerdäki bededen ýagşy.
Ýakynyň dawasy ýada azyk bolar.
Ýal özüňki bolmasa-da, ýalak özüňki bolsun.
Ýalamakdan ýag tükener.
Ýalamasaň – doýmarsyň, ýamamasaň – geýmersiň.
Ýalan söz adam duşmany, sözleseň etdir puşmany.
Ýalan söz adamy dinden çykarar.
Ýalan sözden awunarsyň.
Ýalan sözden saklan, ýaman – gözden.
Ýalan sözläp peýda görseň – ahyry zyýana ýeter, Dogry sözläp zelel görseň – ahyry peýda getir.
Ýalan sözleseň, tutularsyň, düz sözleseň, gutularsyň.
Ýalan sözleseňem, aýagyňy ýerden üzme.
Ýalana ýalkaw ynanar ýa-da aňkaw.
Ýalançy adamyň subuty bolmaz.
Ýalançy bilen ýola düşme.
Ýalançy bilen ýoldaş bolma, ogry bilen – obadaş.
Ýalançy çynyny diýmez, diýse-de il ynanmaz.
Ýalançy kim, eşidenini aýdan.
Ýalançy Taňrynyň duşmany.
Ýalançy töre bir geçer, iki geçmez.
Ýalançy ýagly geçi, bazarda bagly geçi.
Ýalançy yzyndan ýetdirýänçä ýaňrar.
Ýalançynyň çyn sözi ýalana gider.
Ýalançynyň çyny zaýa.
Ýalançynyň öýi ýandy, oňa hiç kim ynanmady.
Ýalançynyň şaýady kasam.
Ýalançynyň şemi ýassa çenli ýanar.
Ýalan-da bolsa, hoş habar ýagşy.
Ýalandan gurlan öý tiz çagşar.
Ýalany aýdyp ýaranandan çynyňy aýdyp ýalbar.
Ýalanym, eşege palan salanym.
Ýalanyň ömri gysga.
Ýalanyň süýjüsinden çynyň zäheri datly.
Ýalanyň ýarany – ant.
Ýalanyşan ajykmaz, söýenişen ýykylmaz.
Ýalaňaç dyzy ýyrtyga güler.
Ýalaňaç içeri girer, aç daşary çykar.
Ýalaňaç suwdan gaýtmaz, gezegen – ýowdan.
Ýalaňaç talanmadan gorkmaz.
Ýalaňaja ýaz ýagşy.
Ýaldyrak dogandan soň, keýik suwsamaz.
Ýaldyrakda tün sowar, Sünbülede gün sowar.
Ýalkasa ýaz, gargasa gyş.
Ýalňyşmaz – bir Alla.
Ýalňyz agaç ýalbarsaň-da, ýanmaz.
Ýalňyz atly ýaryşjaň, ýaman aýal uruşjaň.
Ýalňyz bala – başa bela.
Ýalňyz batyra ýow ýok, ýalňyz ýigide – dawa.
Ýalňyz bolsaň uruşdan gaç, ýuka bolsaň – gyşdan.
Ýalňyz çapan at – ýüwrük.
Ýalňyz goldan aw çykmaz.
Ýalňyz gyz – ýalama duz.
Ýalňyz oglan aglak bolar, ýalňyz düýe – bagyrak.
Ýalňyza ýol uzak.
Ýalňyzlyk ýat ilde belli.
Ýalňyzyň dört tarapy kybla.
Ýalta – aşda, ökde – işde.
Ýalta ýarymaz, ogry baýymaz.
Ýalta ýük ýükleme, akmaga akyl berme.
Ýaltanyň dili kelte.
Ýaltanyň öwünji iş ýanyna barynça.
Ýaltanyň ýagysy ýumuş.
Ýalym az bolsa-da, çanagym giň bolsun.
Ýalyna bakyp, ýaby alma.
Ýaman adam il bozar, ýaman araba – ýol.
Ýaman agyzdan erbet söz çykar.
Ýaman ata ýal bitse, bökdürgä zat daňdyrmaz.
Ýaman ata ýal bitse, ýanyna ýanlyk baglatmaz, Ýaman kişä mal ýetse, ýanynda goňşy baýnatmaz.
Ýaman aty münme ýaly bar diýip.
Ýaman aty ýal basar, bikäri – hyýal.
Ýaman aýal – ärli dul, bagtygaraň – ömri kül.
Ýaman bilen ýoldaş bolma, nadan bilen syrdaş.
Ýaman bolsa hatynyň, bar akylyň çaşyrar, Ýagşy bolsa hatynyň, akylyňa akyl goşar.
Ýaman bolsa ogluň ülpeti, bir gün başa salar külpeti.
Ýaman dil il bozar, ýaman aýak – ýol.
Ýaman düýe howudyny iýer.
Ýaman düzelse – zaman düzeler.
Ýaman gelin düşen öýüni myhman saýar.
Ýaman gelniň ýagşysy iki bolar, biri gelen-de, biri ölen-de.
Ýaman giýew gaýynsak, ýaman heleý äginsek.
Ýaman gorkanyny sylar.
Ýaman göz – daşy deşer.
Ýaman göz – deňzi guradar, ýaman söz – meňzi.
Ýaman günüň ömri köp.
Ýaman hem aşyňy iýer, hem – başyňy.
Ýaman iýenini agzar, ýagşy – görenini.
Ýaman maly saklasaň, sakgal-murtuňy ýaglar, Ýaman aýaly saklasaň, ýürek-bagryňy daglar.
Ýaman öz gybatynyň üstüne geler.
Ýaman öz pälinden tapar.
Ýaman özüni bilmez, özge gözüne ilmez.
Ýaman pälinden tapar, ýagşy – kärinden.
Ýaman söz dert galdyrar.
Ýaman söz gulaga ýakyn.
Ýaman söz jana bela, ýiti tyg – gyna.
Ýaman ýan goňşyňam bolmasyn, gör – goňşyňam.
Ýaman ýanyňda bolmasyn, ýowuz – hataryňda.
Ýaman ýokdan ýokary.
Ýaman ýoldaş ýolda galdyrar.
Ýaman ýoldaş ýow bolar, ähli işi daw bolar.
Ýaman ýoldaş ýowa aldyrar.
Ýamana aýtsaň syryňy, müňe ýeti:r biriňi.
Ýamana başçy bolynçaň, ýagşa goşçy bol.
Ýamana degişseň, ýakaňy ýyrtar.
Ýamana günem garaňky, tünem.
Ýamana işiň düşse, Günüň gaýradan dogar.
Ýamana öýleneniň ýowy öýünde, iki aýallynyň – dawy.
Ýamana söz gatma, hödürsiz tagam datma.
Ýamana söz ötmez, petire – ot.
Ýamana ýagşylyk-da ýaman.
Ýamana ýaran bolma, ýagşydan ýüzüňi sowma.
Ýaman-da bolsa, özüňki ýagşy.
Ýamandan gaç, ýagşa gujak aç.
Ýamandan ýa gaçyp gutularsyň, ýa-da geçip.
Ýamanlasaň deňi-duşuň, müşgil bolar asan işiň.
Ýamanlygy amanlyk ýeňer.
Ýamanlygy ýagşylyk bilen ýeň.
Ýamanlygyň soňy gülki.
Ýamanlyk etmek asan, ýagşylyk – müşgil.
Ýamansyz ýagşy bolmaz.
Ýamany aşa çagyrsaň çagyr, işe çagyrma.
Ýamany bolmadygyň ýagşysy bolmaz.
Ýamany sylasaň, başyňa çykar.
Ýamany ýasawul goýsaň, ýalňyz oglunyň gözüni oýar.
Ýamanyň agasy bolandan ýagşynyň inisi bol.
Ýamanyň atany degmez, aýdany gelmez.
Ýamanyň oduna ýagşy ýanar.
Ýamanyň oýny ýaman, buganyň – boýny.
Ýamanyň sözüni eşidenden ýagşynyň taýagyny iý.
Ýamanyň sürüsi bolmaz.
Ýamanyň wadasy – işi bitinçä.
Ýamanyň ýagşysy bolynçaň, ýagşynyň ýamany bol.
Ýamanyň ýakasy ýyrtyk, bir gylygy hemmeden artyk.
Ýamanyň ýarany köp.
Ýamanyň ýarasy bitmez.
Ýamanyň ýary bolynçaň, ýagşynyň ýesiri bol.
Ýamanyň ýeňşi özünden özgäni guwandyrmaz.
Ýamanyň ýorgudy ýüzünde.
Ýamanyň yzyna düşseň, bela sataşarsyň.
Ýamanyň zyýany iline ýeter, göribiňki – özüne.
Ýan goňşym – jan goňşym.
Ýan maňa, ýanaýyn saňa, gurbandyr janym saňa.
Ýananam men bolaýyn, ýamanam.
Ýan-biş, ýada ýakaňy berme.
Ýandak öl hem bolsa, tikeni gury.
Ýandak sere – tohum ýere.
Ýanmasa odun ýaman, ýakybilmese – hatyn.
Ýaňylan dilini dişlär.
Ýanýoldaşyňa näme dileseň, ol öz başyňa geler.
Ýap berseň, akaryny ber, mal berseň – bakaryny.
Ýapagaly ýaşyl çemen güýze galmaz.
Ýapa-ýapa garlar ýagsa, ýaza galmaz.
Ýar ýaryň gadyryny ölinçä bilmez.
Ýara ýalan sözleme, ýamanlygyny gözleme.
Ýaragan it ýow getirmez.
Ýaragyňy ataňa-da ynanma.
Ýaramaz ilçi ýamanlyk getirer, akylly ilçi – amanlyk.
Ýaramaz öýden ýaramaz tütün çykar.
Ýarly bolsaň-da, arly bol.
Ýarmadan aş bolmaz, gyrnakdan – baş.
Ýaryljak çyban ýarylsyn-da dynsyn.
Ýarym güne ýaryş ýok.
Ýarym molla – apaty iman, ýarym tebip – apaty jan.
Ýaryndan aýrylan ýedi ýyl aglar, ýurdundan aýrylan – ölinçä.
Ýaşa – hyzmat, garra – hormat.
Ýasa baran aýal öz derdine aglar.
Ýaşlygymda mähnet ber, garranymda – döwlet.
Ýaşlygyňda toba kylsaň, garraýançaň düzelersiň, Garranyňda toba kylsaň, düzelýänçäň gömülersiň.
Ýaşlyk – bibaşlyk, aňmazlyk – serhoşlyk.
Ýaşlyk bir mertebe geler, çagalyk iki mertebe.
Ýaşlykda ber, garranyňda alarsyň.
Ýaşlykda el işlär, garranyňda – dil.
Ýaşlykda gyzyny urmadyk, ulalansoň dyzyna urar.
Ýaşlykda iş görmedik ulalansoň söwrük bolar.
Ýassygyň aşagynda ýylan saklama.
Ýaşulusy bolmadygyň, ýaşkiçisi bolmaz.
Ýaşyl öwüsýän ýerleriň çemenini ýabany eşek biler.
Ýaşyrygy ýaşmak saklamaz.
Ýat gelip, aşna bolynça, aşna ýar elden gider.
Ýat goýun gyrada ýatar.
Ýat itiň guýrugy ýamzynda.
Ýat üçin ýan-biş, ýöne köýnegiňi ýyrtma.
Ýata suw sasar.
Ýatan halsyza güler, ýykylan – sürşene.
Ýatan öküze iým ýok.
Ýatan ölmez, ýeten öler.
Ýatan ýylanyň guýrugyny basma.
Ýatandan turan dogar.
Ýatanyň üstüne turan gelmesin.
Ýatar garna ýarpy iý.
Ýatar gursak – ýarty susak.
Ýatasy gelse, «ýepbe» islär, gezesi gelse – «hopba».
Ýatdan dogan bolmaz, gökden – ot.
Ýatmak – ölümden, gezmek – ömürden.
Ýatmak ölä ýagşy.
Ýatyberseň ýow alar, indemeseň – daw.
Ýatyp galandan – atyp gal.
Ýaý egriligi bilen elde ýatar, ok dogrulygy bilen uzak gider.
Ýaz aksyz bolma, güýz – göksüz.
Ýaz azygy – gyş azygy.
Ýaz bar, gyş bar, telesene ne iş bar.
Ýaz diýip, otsuz galma, gyş diýip – suwsuz.
Ýaz diýip, ýapynjaňy ýanyňdan goýma, gyş bolsa halanyňy et.
Ýaz gelenini ýeňse biler, gyş gelenini – burun.
Ýaz güni bir palaw, gyş güni bir alaw.
Ýaz gyşyndan belli bolar, gyz – gardaşyndan.
Ýaz işle, gyş dişle.
Ýaz sagymsyza, güýz gawunsyza sala-da salma, onuň bilen goňşam bolma.
Ýaz ýagyrdan, gyş goturdan gaýra dur.
Ýaz ýatan gyş aglar.
Ýaz ýüňi keçä bolmaz, güýz ýüňi – dolaga.
Ýaza çyksaň, gyşyňy unutma.
Ýazana bakma, ýazanyna bak.
Ýazanyň eli boş galmaz.
Ýazda arpa iýen at gyşda etini dökmez.
Ýazda derlemeýän, gyşda doňar.
Ýazda maly aýak bilen bak, güýzde taýak bilen.
Ýazlyk ýaltanyňky, güýzlük güýçlüniňki.
Ýazy gidip güýzi galan, gyşy gidip – buzy.
Ýazykly ýuwulmaz, ýazylan bozulmaz.
Ýazylyp alynmadyk söz – ýiten hazyna.
Ýazyň ýuwundysy gyşa gatyk.
Ýazyna ýala, güýzüne çala.
Ýedi arkama meňzemen, ýerden göterene meňzärin.
Ýedi gapyda ýerlemedik, iýip-içip derlemedik.
Ýedi gülmek – bir doýmak.
Ýedi ölçe-de, bir kes.
Ýedi şäheri ýykyp, ýedi derýanyň suwuny içen.
Ýedi ýaşan aty sygyryp suwa ýakma.
Ýedi ýyldan mal ýygylar, elli ýyldan il ýygylar.
Ýediniň biri ýeser.
Ýedisinde nähili bolsa, ýetmişinde-de şoldur.
Ýegen ujy ýagydyr, ýagam bolsa gowudyr.
Ýegenim – ýedi garnym.
Ýegenim bar – ýedi gulum bar.
Ýekäniň çaňy çykmaz.
Ýeke agaja ýalbarsaň-da, ýanmaz.
Ýeke atdan tozan çykmaz.
Ýeke çapan at – ýüwrük.
Ýeke gülen – masgara.
Ýekeden egrilik oslanmaz.
Ýel aparan ýeliňki, ýerde galan meniňki.
Ýel bilen gelen, sil bilen gider.
Ýel gelse yrandygym, sil gelse bulandygym.
Ýel getirenini, ýel äkider.
Ýel soňy ýagyş.
Ýel ýeriň daragy.
Ýele ýargak , aýaza ki:z .
Ýelkensiz naw ýöremez.
Ýemende men – ýanyňda men.
Ýenäniň ýenesi bar, gyzynyň – enesi.
Ýeňil gazanylan gazanç ýeňil sowlar.
Ýeňilen başy gylyç kesmez.
Ýeňili ýel götär, agyry – ýer.
Ýeň*am*çiniňki ýeke gün, ýetip barsa, ýedi gün.
Ýer ala – ýurt ala.
Ýer – bakany bakar, bakmadygy – ýykar.
Ýer daýhany dabanyndan tanarmyş.
Ýer doýmasa – är doýmaz.
Ýer – ekeniňki, aýal – bakanyňky.
Ýer gaty bolsa, öküz öküzden görer.
Ýer gaty-da, gök ýyrak.
Ýer görki – galla, adam görki – elde.
Ýer görki – suw, suw görki – guw.
Ýer – hamyr, dökün – hamyrmaýa.
Ýer ujuny gök basmaz.
Ýer ýylaman ot gögermez.
Ýerde ýetim aglasa, asmanda melek aglar.
Ýerden tapsaňam, sanap al.
Ýere bakandan ýer gorkar.
Ýere düşen gül bolar, oda düşen – kül.
Ýere gaçan ýetimiňki.
Ýere gulluk eden bir ýyldan baý bolar, mala gulluk eden – ýedi ýyldan.
Ýere tarp gerek, ýa zarp gerek.
Ýeri baýyň ili baý.
Ýeri eý gör – eklär, maly eý gör – saklar.
Ýeri ýarpa alan gursun, puly bisarpa – tutan.
Ýeri ýokda, Watan ýok.
Ýeriň gyrasyny kes, Hydyr geçer.
Ýeriň ýerden, äriň ärden parhy köp.
Ýerine görä ýylany, dagyna görä dumany.
Ýeriňi bejermeseň, aç galarsyň, ýabyňy arçamasaň, puç galarsyň.
Ýerini bilip sözleseň, dildir daşyň galasy, Ýerini bilmän sözleseň, dildir başyň belasy.
Ýersiz gargyş özüňe deger.
Ýer-ýurt üýtgär, adamzat üýtgemez.
Ýeser ýerde gaý tutdy.
Ýeseriň ýedi ýerde zeleli deger.
Ýetilmedik jaýlara ýeten elim, Ok ötmedik daşlardan öten dilim.
Ýetim gyzyň ýeňňesi köp.
Ýetişen gyz giýewden gorkmaz.
Ýigide garyp diýme, ekin eker, orak orar, baý bolar.
Ýigide müň dürli hünär hem az.
Ýigide ýa zer gerek, ýa – zor.
Ýigidi aşa çekseň çek, ýurda çekme.
Ýigidi dostundan tana.
Ýigidiň aýagynyň astynda at ynjamaz.
Ýigidiň bar baýlygy – dosty.
Ýigidiň gideni bilinmez, geleni bilner.
Ýigidiň görki – at-ýarag.
Ýigidiň gowusy aşykaradyr , gawunyň gowusy şekerpa-radyr.
Ýigidiň pesi pesligini daýysyndan görer.
Ýigidiň sözi – ýüregiň dogany.
Ýigit – işe, garry – aşa.
Ýigit – söweşde, garry – geňeşde.
Ýigit aryp bolsa, aslyny sorama.
Ýigit aýbyn gyz açar, ädik aýbyn – suw.
Ýigit diýeniň yssyly-sowukly bolsun.
Ýigit diýerler – janyn giderer, jomart diýerler – malyn gidirer.
Ýigit garrasa, dişden düşer, bürgüt garrasa – güýçden.
Ýigit garyp, namysa baý.
Ýigit göre batyr, at çapa ýüwrük.
Ýigit görki – hünär.
Ýigit läşine tüýkürder, ýüzüne tüýkürtmez.
Ýigit ýörişinden aňdyrar, gyz – garaýşyndan.
Ýigit öler – jan galar, at öler – meýdan.
Ýigit ulalsa, jeň başlar, gyz ulalsa – heň.
Ýigit ýa doly gerek, ýa-da – däli.
Ýigit ýa erinlek gerek, ýa – burunlak.
Ýigitlik – meslik, garrylyk – susluk.
Ýigitlik bir uly olja, ony mydam tutup bolmaz, Garrylyk bir gara derýa, ýüzüp ony ötüp bolmaz.
Ýigitlikde garyplyk, öler bolsaň, bäri gel, Garrylykda garyplyk, güler bolsaň, bäri gel.
Ýigrimide toý görmedik kyrkdan soň at sürmez.
Ýiten goýnuň guýrugy uly.
Ýiten iňňe Aý ýagtysynda görner.
Ýiten pyçagyň sapy altyn.
Ýitgisiz ýarlyk – başyňa horluk.
Ýiti gyzyl tiz solar.
Ýiti sirke öz gabyny zaýalar.
Ýitigli enesiniň goýnuny agtarar.
Ýitmedik goýun semremez.
Ýitse malym, ýitmese janym.
Ýodany yzlasaň, ýola elter, ýoly yzlasaň – ile.
Ýogurdym turşapdyr diýen bolmaz.
Ýogy ýaradyp bolmaz.
Ýogyn ýatar, inçe ýortar.
Ýogyn sozulýança, inçe üzüler.
Ýogyn ýuwdan düwner.
Ýok diýseň ýukalar, bar diýseň galňar.
Ýok ýerden bar eden, ýonuşgadan don eden.
Ýokarda diýdiler, gökde ýok, aşakda diýdiler, ýerde ýok.
Ýokdan Hudaý-da almandyr.
Ýokluk – daşdan gaty.
Ýol azaby – gör azaby.
Ýol bilen giden ýorulmaz.
Ýol bilmeseň, ýol sorarlar gelenden, Söz bilmeseň, söz sorarlar bilenden.
Ýol bilmeseň, ýola git.
Ýol bilmez adam menzile ýetmez.
Ýol ogly ýolda ýagşy.
Ýol siňegi ýolda bolar, it siňegi – kölde.
Ýol uzak bolsa, aty gyssaman sür.
Ýol ýitse-de, ýodam ýitmesin.
Ýol ýöremek bilen, bergi-borç ödemek bilen.
Ýol yzlan gazna ýolugar, söz yzlan – bela.
Ýola çyksaň, ýoldaşyňy tap, öýde bolsaň – syrdaşyňy.
Ýola çykyp, ýoldan gaýtma.
Ýolagça ýol gerek, gurbaga – köl.
Ýolagçy ýolda ýagşy.
Ýolda azaşsaň, it üýren tarapa git.
Ýolda duşan ýolda galar.
Ýolda goşulan ýoldaş bolmaz.
Ýoldan çykmak aýyp däl, ýola girmezlik aýyp.
Ýoldan çyksaň çyk, ilden çykma.
Ýoldan gal, ýoldaşdan galma.
Ýoldan öň ýolagçy soralar.
Ýoldaş ýolda synalar.
Ýoldaşlynyň ýoly giň görner.
Ýoldaşyň it bolsa, taýagyňy berk tut.
Ýoldaşyň kör bolsa, gözüň gyparak.
Ýoluň açyk, ýeňsäňe gara palçyk.
Ýoluň hemişe bossanlygyň gyrasyndan düşmez.
Ýoluny ýitirene köpek sesi bilbil sesinden datly.
Ýoly ýörän ýeňer, bergini – beren.
Ýoly ýöräp ozarlar, karzy berip ýeňerler.
Ýorga ata ýol ýagşy, ýüwrük ata – meýdan.
Ýorga bilen ýoldaş bolma, ker bilen – söhbetdeş.
Ýorga münen ýoldaşdan aýrylar, uzak ýaşan – heserdeşden.
Ýorga ýaby özüni gamçylatmaz.
Ýorgaly bilen ýoldaş bolma, akmak bilen – syrdaş.
Ýorgaly bilen ýoldaş bolsaň, atdan aýrar.
Ýorgan gitdi, gowga bitdi.
Ýorgana görä aýak uzat.
Ýortanyň yzyndan ýörän ýeter.
Ýortup ýetdim, çalyp tutdum.
Ýorunja: «Ekseňem doýyryn, sökseňem doýyryn» diýen-miş.
Ýowa barsaň baryň bar, awa barsaň biriň.
Ýöne oturandan çöp ýon.
Ýörän aýaga ýörmez aýak çolaşar.
Ýöränini ýol biler, göçenini – gol.
Ýöremäni oňarmaz ýol bozar, geplemäni oňarmaz – il.
Ýörgür at gamçysyz gider.
Ýugrumy ýetmedik hamyr tamdyrda durmaz.
Ýumrukdan symsyk ýaman.
Ýumurtga ogurlan towugam ogurlar.
Ýumurtga tüý bitmez.
Ýumurtgalany bir ýumurtga, gohy bütin mähelläni tutar.
Ýumşa gideniň eglenenini dile.
Ýurdy belet çapar.
Ýuwaş atyň depigi gaty.
Ýuwaş düýe ýolda ýagşy, ýuwaş at – elde.
Ýuwaşyň şahy içinde.
Ýük agyr, menzil uzak.
Ýük – haltada, akyl – keltede.
Ýüki agyr eşek – aňňyrmaz.
Ýüki ýeňil bolsa, eşek sojar.
Ýüp inçelen ýerinden üzüler.
Ýüp syrylyp, toýnukdan öter.
Ýüpdäki it towşan awuna ýaramaz.
Ýüpek donuň içinde ýagşy-ýaman tanatmaz.
Ýüpi bar, paltasy ýok, oragy bar, haltasy ýok.
Ýüplügine bak – biýzin al.
Ýürek ýanar – göz ýaşarar.
Ýürekden çykan söz ýürege ýeter.
Ýürekden ýürege ýol bar.
Ýüwel aýal gyzyny toýa getirer.
Ýüwrene ýok, buýrana bar.
Ýüwrüge meýdan köp.
Ýüwürjim bar – ýedi ýegenim bar.
Ýüwrük – ýaryşda, semiz – iýmişde.
Ýüwrük at öňüni gözlär, ýagşy ýigit – soňuny.
Ýüwrük ata baha bolmaz.
Ýüwrük ata gamçy çalynmaz.
Ýüwrük ata münen özüni beg saýar.
Ýüwrük çapyşda belli.
Ýüwrüp geçiljek ýoly ýöräp-de geçip bolar.
Ýüz – kalbyň aýnasy.
Ýüz – otdan yssy.
Ýüz ýüzden utanar, göz – gözden.
Ýüz «siz-bizden», bir «jyz-pyz».
Ýüz agaç eken oduna gitmez.
Ýüz akyllyny bir tentek ýandyrar.
Ýüz bereniň hatyryny ýykma.
Ýüz berseň, ýüzin düşer.
Ýüz döndi, köňül döndi.
Ýüz gapydan duz dadan, bir gapyda bent bolmaz.
Ýüz gezek eşidenden, bir gezek gören ýagşy.
Ýüz gören jennet görmez.
Ýüz göreniň ýüzi gursun.
Ýüz görüp gapyrga syrma.
Ýüz goýun tükener, ýüzügaralyk tükenmez.
Ýüz goýundan bir dost.
Ýüz gün ýargak, bir gün gerek.
Ýüz günlük tetärik bäş günlük ömre.
Ýüz hünäri çala bilenden bir hünäri doly bil.
Ýüz namart bir merdiň ýerini tutmaz.
Ýüz puluň bolandan, ýüz dostuň bolsun.
Ýüz tomaşa, bir omaça.
Ýüz tümen tükener, ýüzi garalyk tükenmez.
Ýüz ýalandan ýeke çyn bahaly.
Ýüz ýüzden ýiti, ýüz – gylyçdan.
Ýüz ýüzden yssy, ýüz – otdan.
Ýüz ýüze düşse utanar.
Ýüz ýylky sallahlykdan bir günki dulluk ýaman.
Ýüzärlikden jyn gaçar, taýakdan – jynly.
Ýüzden ýorga çykar, müňden – tulpar.
Ýüzi gözel bolanyň, hüýi-de gözel bolar.
Ýüzi gyzylyň uýalany aňdyrmaz.
Ýüzi nähili bolsa, ýüregi-de şo hili.
Ýüzi öpüleniň eli öpülmez.
Ýüzi ýumşak bolanyň, donunyň syýy guramaz.
Ýüzügarada haýa bolmaz, kakmaç etde – maza.
Ýüzügaralyk bir ömür dek uzak bolar.
Ýüzüm gyzandan malym gyzsyn.
Ýüzüm gyzarandan, guşlukda gumum gyzarsyn.
Ýüzüň gyşyklygyny aýnada görme.
Ýüzüne gülüp baksaň, Taňrysy bile bakar.
Ýüzüni çeken ellisini hem çeker.
Ýüzüni gör-de, halyny sora.
Ýüzüni görüp, öwme, ýeňsesinden döwme.
Ýüzüni örter, dyzyny açar.
«Ýüzüň üstünde burnuň bar» diýýän ýok.
Ýykylan derege geçi müner.
Ýykylan göreşden doýmaz.
Ýykylan tamy bir kerpiç daýamaz.
Ýykylan ýere ýapyşar.
Ýykylanyň ýeňsesinden depme.
Ýykyljak araba, kyrk gün öňünden jygyldar.
Ýykyljak ýerimi bilsem, saman düşärdim.
Ýykylsaň, bir gysym gum alyp tur.
Ýykylsaň, bökeden ýykyl.
Ýykylsaň, ýere ýapyş.
Ýyl alajyny ýylyň başyndan görüp başla.
Ýylan çakan kendirden gorkar.
Ýylan duýar, duşman duýmaz.
Ýylan egiler, büküler, öz awuny özi tapar.
Ýylan gowuny täzelär, häsiýeti öňküligi.
Ýylan gumy gysganar.
Ýylan ýüz ýaşasa – aždarha, müň ýaşasa – ýuwha.
Ýylan ýylyny ýaman görseň, ýylky alnyňdadyr.
Ýylandan gorkan alaja ýüpden ätlemez.
Ýylany duşmanyň penjesi bilen öldür.
Ýylanyň agyna-da nälet, garasyna-da.
Ýylanyň agzyna giren çykmaz.
Ýylanyň aýagyny görmersiň, mollanyň – çöregini.
Ýylanyň başyny kesseň-de, guýrugy duýmaz.
Ýylanyň daşy ýumşak, içi zäher.
Ýylanyň ýigreneni narpyz, ol hem hininiň agzynda gögerer.
Ýylanyň zäheri ýylana kär etmez.
Ýyldyzy alyşmaýanyň salamy-da sowuk bolar.
Ýylky ýylynyň aýagy sowuk, takyk ýylynyň başy sowuk.
Ýylyň gelşi nowruzyndan belli, ýaryň gelşi – sowgadyndan.
Ýylyň ýyldan, gyşyň gyşdan parhy köp.
Ýyndam boljak taý enesine eýermez.
Ýyrtyga ýama, deşige dyky.
Ýyrtyjy guşuň eti iýilmez.
Ýyrtyjy guşuň ömri gysga.
Ýyrtyk elek, ýykyk tam.
Ýyrtyk geýim görse, it ýarar.
Ýyrtyk öýi ýel tapar, ýalan gepi – çyn.
Ýyrtyk ulalsa, ýamalyk ýetmez.
Zadyň bolmasa, dadyň bolmaz.
Zagarany bal bolanda iý.
Zagaranyň hurşy – günaşym.
Zäher ber, köňlüni al.
Zäherden şypa bolmaz.
Zähmet soňy – rehnet.
Zähmetiň nany süýji, ýaltanyň – jany.
Zähmetsiz iş bolmaz.
Zalyma: «Işiň näme?» diýenmişler, «Zulum» diýip, jogap berenmiş.
Zalymyň ömri az bolar.
Zalymyň – zulumyndan, şermendäniň – şerinden.
Zamana bap bolan ut

aslynda kändi ýene goýara nakyl ýöne Syganok